## Metaveri Başlık: **Money: A Story of Humanity** Yazar: *David McWilliams* Kategori: #books ## Altı Çizilenler - Money can be more powerful than religion, ideology or armies. Mess with money and you mess with far more than the price system, inflation and economics – you mess with people’s heads. - The Ishango Bone is an extremely early recording technology, and if these ancestors were counting in order to trade, it was human beings who were likely to have been the base currency. Slavery was money’s original sin. - Fire was a time-saving technology: it opened up space to involve ourselves in abstract notions such as painting, self-expression, imagination and art. - Social technologies help humans work more efficiently in large groups, and include language, law and religion. These social tools, which emerged with urbanisation, co-evolved, organising collective human energy around common goals governed by clear sets of rules. Money is also a social technology, a coping mechanism. - Imagining Kushim’s sleepless nights and his financial troubles makes him feel like one of us. The fact that he was being charged interest also implies that money had, by this time, evolved to such an extent that – even though it was something that stood for something else – it had become so valuable as to have its own price, completely divorced from anything real. With debt came the notion of the value of time, and with this came the concept of the price of money: the rate of interest. This concept, commonplace to us now, was a transformative application of money. - The rate of interest isn’t merely a price; it is also a code, a mini-encyclopaedia of information about the person we are lending to, the chances of success, therisk in the region, the competition in the market, the technological infrastructure, and a whole host of other variables. - It might not be the most romantic origin story, but one of our most ingenious technologies, writing, came about because of another groundbreaking technology: money. Money was the first thing we wrote about. And by writing about money, we were also writing about weights. - A state without statistics isn’t a state. The list, therefore, is a foundational instrument of centralised rule. - With interest, money becomes dynamic: silver as money is worth more than silver as jewellery because, when lent out, it can earn interest, and interest is income. - This idea of universal value, where a coin has the same value whoever spends it, is an important social development. Prior to coins, if you were born poor, you died poor. The advent of coinagemarked the beginning of a move towards social mobility for a tiny minority. If you could acquire coins, you could acquire status. - Commerce and coinage appear to have elevated the status of Lydian women, who could trade alongside their male counterparts. In a world where women were rarely more than chattels, Lydian women had the right to refuse a husband and select theirown. Without overstating the case (remember these were societies characterised by mass slavery), these early signs of minor female emancipation emblematise the liberating power of money. - Oeconomicus is the first economics book ever written. Our word economics comes from this word, deriving from the ancient Greek words for ‘home’ (oikos) and ‘to manage’ (nemein), and literally translated as ‘household management’. - In Homer’s time, the gods answeredall the big questions, but from around 500 BCE onwards, the ancient Greeks had begun to develop more sophisticated thought processes. Theyhad moved in quite a short space of time from reliance on ‘soft thinking’,using myths and notions of the divine to guide their understanding of the world, to ‘hard thinking’, in which individual logic and reasoning challenge religion and myth. This was a shift from what the Greeks termed mythos to what they called logos. Mythos relied on narrative; logos, on the other hand, entailed logical and rational analysis – the basis ofeconomics. What altered the Greek mind between Homer’s time and Xenophon’s time? And could money and coinage have had something to do with this shift? - If society is based on a rigid caste system, it’s easy to rule. Terror is a dominant tool of control and institutions and religions tend to be based around fear and strictures. In a society mediated by money, where social status is somewhat mobile, rationality gains prominence over emotion and hard thinking challenges rule following. - Pompeii residences exclaim ‘lucrum gaudium’ (‘Profit is a delight’) and ‘salve lucrum’ (‘Hail, profit!’). - The ordinary citizen understood the transformative power of commerce. In fact, our word commerce can be translated literally from the Roman phrase ‘com Merx’ or ‘with Mercury’, and with Merx the Romans would transform themselves and transform their empire. - Money is an incendiary energy and one of its most revolutionary attributes is its ability to propel social advancement. Entitled people understand this and are afraid of it. - The monetary historian Peter Spufford convincingly argues that the spread of Christianity and the spread of coins were not merely coincidental.8 They were both centralising forces. The ideas of one god in Christianity, one monarch representing god on earth, and one officially minted coin (with the king’s headon it) reinforcing the king’s earthly dominion fitted together in a snug, interlinked triumvirate of power: worldly, heavenly and financial. - As populations were growing and people were on the move, newly arrived city-dwellers needed surnames to distinguish themselves. It was no longer enough to be John from Nottingham, because there were loads of Johns from Nottingham. Surnames, attached to careers, solved the problem. Trades perfected in the artisanal workshop were passed from master to apprentice, which often meant from father to son. In a sense, the trade defined the individual, or at least distinguished him, and, in England, we saw the emergence of popular surnames like Bowyer (the bloke who made the bows), Fletcher (the bloke who made the arrows, from the French/Norman word flech for arrow) and Stringer (the bloke who made the strings for the bows). - The surname Smith, the most common surname in English, became ubiquitous due to the demand for metalwork for ploughs. The economicsof name proliferation are fairly straightforward. The local smith had a reliable stream of work and income and therefore the smith’s children had a better diet and more survived to have yet more children of their own. This attracted yet more peasant apprentices who would go on to become smiths. The proliferation of the artisan smith with his forge, bellows and ironwork skills also led to the popularity of the surname Kovac (and variations of it) in many Slavic languages, Schmidt in German, Forges in French, Ferrera in Portuguese and Spanish, MacGowan in Irish and so on. - Anchoring this new way of thinking was the concept of zero, which allowed the Arabs to count in large numbers, to mentally conceive of balance sheets with positive and negative numbers, and to use an amazing tool, algebra, derived from the eighth-century Arab mathematician al-Khwarizmi. These advantages put the Arabs on a different commercial footing to their European competitors. While European traders relied on the clumsy abacus, a technology unchanged since Roman times, the Arabs displayed extraordinary mental agility that allowed them to express an amount of dates, figs or raisins in terms of an amount of wheat, corn or nutmeg. They accepted various coins, from places like Alexandria and Cyprus, and gave change back in the local Sicilian currency, the follaro, without missing a beat. The Europeans were dealing with money. The Arabs were dealing with finance. - When the Arabs conquered the great Persian Empire in the seventh century, they learned the Hindu numerals, which the Persians had borrowed from further east, representing one, tens and hundreds. Arab mathematicians adopted this magical technology. The Arabs called zero sifr or as-sifr, derived from shunya in Sanskrit, meaning ‘the void’. In modern French, chiffre means figure. In Hebrew, zero is sifra. As this contagious terminology jumped cultures and nationalities, the Arabic sifr became zefirum in the Latinised language of the Normans, and then zefiro, zephyr and zefro, eventually morphing into zero in modern English. - Many centuries later, Kemal Atatürk would do something similar when, as president of the new Turkish Republic, he abandoned what he thought of as the backward Arabic script of the Ottomans and the Caliphate for the modern Latin script of the West to show the world the new secular – and thus modern – Turkey. For Atatürk, changing the alphabet constituted a highly visible and practical break from the fracturing old Ottoman Empire. For Sicily’s reforming Normans, the introduction of these numerals was an equally powerful signal. Arabic numerals constituted the future; the Roman world, with its unsophisticated numbering system, was ancient. - The Sumerians had introduced interest rates thousands of years previously, but Fibonacci made the time value of money more accessible by setting this theory out in algebraic terms that were easy to calculate. Fibonacci’s clarity brought these ideas to both the merchant class and the banking class. - God-fearing Florentines initially banned Arabic numerals, but suppression rarely works, particularly if a new technology is capturing people’s imaginations. It is impossible to stop a powerful technology. Even more critically, it is impossible to stop a powerful technology that enables people to make money. - The transformation of Florence from a small provincial town to the city of Boccaccio, and later Brunelleschi, Leonardo and Galileo – the cradle of the Renaissance and the fulcrum of extraordinary artistic, intellectual and political dynamism – was forged by a period of intense financial and civic innovation. A model state, a centre of commerce, learning, beauty and a form ofdemocracy, Florence was a merchant city, among the first of its kind. Rather than being organised around titles, knights or feudal overlords ruling by divine right or aristocratic privilege, Florence was organised by money. - For Dante, the counterfeiter was an atrocious criminal because by undermining the currency he was undermining the government, which had its basis in fiscal and financial probity. The counterfeiter wasn’t just damaging the currency; he was threatening the very existence of the republic. - The authority of warlords and priests stemmed from practice or convention in an organisational system structured by subservience, lines of command and a court of power operating around the ‘Big Man’, such as a pope or a king. However, if resources are spent on the sole objective of satisfying the Big Man and his cronies, they will be wasted. When everyone bows to the Big Man, falling out of favour is damaging at best or deadly atworst. Within vertical hierarchies, dissent is dangerous, but without dissent, where does innovation come from? If everyone conforms, how do we get better, how do we introduce new ways of doing things and, if we don’t reward disruption, how do we progress? Vertical hierarchies can appear robust, but they are brittle. - Networks benefit from the strength of weak ties. If a network’s ties are too strong – as with strict religions, intense localism, obdurate nationalism or families – these networks are restricted. Trading networks, mediated by money, are more flexible because money is the ultimate weak tie, bringing us together in a non-exclusive manner; money isused by everyone. And the more who use it, the stronger it is, yet the weaker the absolute ties. When seen as a network builder, the power of money becomes enormous. - The genesis of modern banking in Florence had three sources: pawnbroking, moneychanging and merchant banking. Florentine pawnbrokers lent money against the collateral of a wide range of goods. Moneychangers, meanwhile, hung out in fairs and markets, layingout boxes of coins on a bench – a banco in Italian (hence the origin of theword bank) – and, using scales to determine weights, they bought and sold coins. - Wealth enables the future; poverty obliterates it. As it was in the late fourteenth and early fifteenth centuries, so it is today. - The printing press also introduced a third key factor of production into economics: capital. It was one of the first examples of a machine that profoundly affected the productivity of workers, boosting profitability per worker, the fount of all capitalism. Books also changed labour from sweat to skill, beginning the process of differentiation in workers between skilled and unskilled industrial labour. Both these developments – capitalism and skilled labour – would have profound impacts on society and politics in the centuries ahead. - Money also played a part lower down the hierarchy. Luther had stumbled on a cheaper way to salvation than buying indulgences. By living a good life, the saved could avoid the tax that was paying for an indulgenceand yet guarantee the same outcome. You could almost say Protestantism was a tax avoidance strategy! - The rebel religion constituted a break from older forms of Christianity in another fundamental way: Protestantism celebrated acquiring money through hard work and good deeds, and involving oneself in enterprise. For Calvinists, with their radical brand of Protestantism, being richand saving wealth were even earthly signs of your predestined place in heaven. This interpretation flipped traditional Christian thinking about money, wealth and poverty on its head. It could be said that from now on money had a religion. - In Germany, city after city flipped Protestant and the printing press played a crucial role. Cities with at least one printing press were more likely to convert than those without, while cities with multiple competing presses were even more likely to turn Protestant. - Good gossip is hard to beat. Gossip can be innocent and it can be dangerous – and most of us love it. As Aristotle observed, we are social creatures. We underestimate the influence of gossip in economics and finance, particularly when the crowd gets hyped up by rumour and fear of missing out. The business cycle is nothing more than the collective expression of human nature, vacillating between optimism and pessimism.We get giddy together; we get depressed together. - Jean Colbert, Louis XIV’s finance minister, who described the art of taxation as ‘plucking the maximum feathers from the goose with the minimum of hissing’. - The road travelled by all paper currencies is the same: from incredulity to credibility, to habit, to was-it-ever-any-different? - When the British arrived, Indian GDP was close to 30 per cent of the world’s total global income, but by the time they left, India’s GDP was reduced to less than 3 per cent of world income. - Money was both the fuel and the arbiter of this new world. If a product or company was making money, it survived. If not, it became extinct. In effect, money as profit is the evolutionary economy’s way of telling the world whether a new product is a winner or not. Although not yet defined in the words of twentieth-century political economist Joseph Schumpeter, the great nineteenth-century economic takeoff was driven by ‘gales of creative destruction’, or what Keynes termed ‘animal spirits’. The economy isn’t static, or mechanical, or modellable. It’s alive and it evolves. - Although Dorothy’s shoes are red inthe film version, in the novel that the film is based on her shoes are silver. To return to Kansas, Dorothy need only click the heels of her silver shoes together. The power to solve her problems – by adding silver to the money stock – was there all the time. - In 1937, just a year after Roosevelt had taken a traumatised US off the Gold Standard, the success of Walt Disney’s first feature film Snow White and the Seven Dwarfs showed that adapting fairy tales and children’s bedtime stories for the cinema could be successful. Depression America needed make-believe and MGM Studios bought the rights to Baum’s children’s fantasy. - Over the following decades, countless American families watched the film each Christmas Day, singing along with Judy Garland to ‘Over the Rainbow’. How many knew they were singing about the Gold Standard and the politics of money? You couldn’t make it up. - Financial engineering as much as mechanical engineering opened up the world. - Karl Marx, the scourge of international capitalism, worked for many years for a financial newspaper, the New York Daily Tribune, lining his pockets with the proceeds of commerce while he excoriated finance in Das Kapital. - But the mind that wrote Ulysses was also the mind that opened Ireland’s first cinema. While Joyce was haggling over the price of a projectorback in Ireland, he was trying to get Dubliners published, writing those infamously explicit letters to Nora, and walking around Mary Street, imagining the plot of Ulysses and its characters, Blazes Boylan, Buck Mulligan, and Molly and Leopold Bloom. - It should not surprise us that Joyce the artist was also Joyce the entrepreneur. Artists and entrepreneurs are blessed with similar outlooks; the type of minds that make art are also the type that create businesses. Sometimes artists don’t see this similarity, schooled in an erroneous worldview that money is bad and poverty is noble, the artist expressive and free but the businessperson boring and conservative. In fact, both artist and entrepreneur see possibilities where others see limitations, bringing the previously unimagined into being. Both artist and entrepreneur have skin in the game, performing on the public stage of jeopardy. The creative – businessperson or artist – has strong opinions and is courageous enough to risk the ridicule of the crowd for their opinions to be heard. Success can only come after the effort has been made, making their entire existence inherently unstable. For both entrepreneur and artist, failure can be brutal and success is often a prelude to future disappointment. But they are driven by self-expression; it’s in the DNA of these independent, sometimes unreasonable, often difficult sorts. Both the artist and the entrepreneur can suffocate when shackled by a boss, a wage or an insurance premium. - Passionate people make passion projects happen. From a psychological perspective, the entrepreneur and the artist are driven by the same impulses to create the new; and from a sociological perspective, a society that rewards these people – who are often dissenters of one kind or another – is the society that will flourish. - Liberal democracies, flawed as they may be, are the sort of societies that encourage the creative ecosystem to flourish. Based broadly on merit, these are places that offer the possibility of social advancement bymeans of your own smarts, rather than your hereditary title. Embracing diversity, tolerant societies allow dissenters to take chances and tend to experience a constant state of churn because they elevate questioning over dogma. - Hold onto money and you lost everything. Spend it and at least you had a good time. A new class of speculators emerged, buying and selling currency, and getting rich in the face of mass impoverishment. As one Berlin newspaper maintained, ‘The extravagance of the newly rich, the rapid gambling on the stock exchange, the clubs, the addiction to pleasure, the speculation, the vast amount of smuggling, counterfeiting, is a portrait of our times.’ - Those at the top and at the bottom were least affected by the chaos, while those in the middle, the political ballast of the society, suffered most. After the hyperinflation, people would want somebody to blame – always a potent political imperative. - In a sense, manageable small-scale inflation does for debt what confession does for sin: a little bit of forgiveness, every now and then. If you borrow, inflation makesit easier to pay back debt, offering, let’s say, a more lenient, Catholic option. Deflation in a currency linked to gold punishes debtors mercilessly, and can, in contrast, be seen as a more fundamentalist, day-of-reckoning approach to debt. - Money is a store of wealth that motivates and excites us. It amplifies human behaviour, bringing into focus attributes such as enthusiasm, hope and optimism, as well as greed, envy and pride. This is the essential plutophyte aspect of money – money changes human behaviour and human behaviour changes money. - Donald Trump and Brexit are, among other things, the political offspring of quantitativeeasing – both nativist movements chime with the ‘left behinds’ and are fuelled by wealth inequality. Populism was birthed in the central banks, created by the very elite that populism considers the enemy. ## Çeviri (Otomatik, DeepL ile) - Para dinden, ideolojiden ya da ordulardan daha güçlü olabilir. Parayla oynarsanız fiyat sistemi, enflasyon ve ekonomiden çok daha fazlasıyla oynarsınız - insanların kafalarıyla oynarsınız. - Ishango Kemiği son derece erken bir kayıt teknolojisidir ve eğer bu atalar ticaret yapmak için sayım yapıyorlarsa, temel para birimi muhtemelen insanlardır. Kölelik paranın ilk günahıydı. - Ateş zaman kazandıran bir teknolojiydi: resim, kendini ifade etme, hayal gücü ve sanat gibi soyut kavramlarla ilgilenmek için alan açtı. - Sosyal teknolojiler insanların büyük gruplar halinde daha verimli çalışmasına yardımcı olur ve dil, hukuk ve dini içerir. Kentleşmeyle birlikte ortaya çıkan bu sosyal araçlar birlikte evrimleşerek kolektif insan enerjisini net kurallar dizisi tarafından yönetilen ortak hedefler etrafında örgütlemiştir. Para da bir sosyal teknoloji, bir başa çıkma mekanizmasıdır. - Kushim'in uykusuz gecelerini ve mali sıkıntılarını hayal etmek onu bizden biri gibi hissettiriyor. Kendisinden faiz alınıyor olması, paranın o zamana kadar o kadar evrimleştiğini ima eder ki - başka bir şey için kullanılan bir şey olsa da - gerçek olan her şeyden tamamen ayrı, kendi fiyatına sahip olacak kadar değerli hale gelmiştir. Borçla birlikte zamanın değeri kavramı ve bununla birlikte paranın fiyatı kavramı ortaya çıktı: faiz oranı. Artık bizim için sıradan olan bu kavram, paranın dönüştürücü bir uygulamasıydı. - Faiz oranı sadece bir fiyat değildir; aynı zamanda bir koddur, borç verdiğimiz kişi, başarı şansı, bölgedeki risk, piyasadaki rekabet, teknolojik altyapı ve bir dizi başka değişken hakkında bilgi içeren mini bir ansiklopedidir. - Çok romantik bir başlangıç hikayesi olmayabilir ama en dahiyane teknolojilerimizden biri olan yazı, çığır açan bir başka teknoloji sayesinde ortaya çıktı: para. Hakkında yazdığımız ilk şey paraydı. Ve para hakkında yazarak, ağırlıklar hakkında da yazıyorduk. - İstatistikleri olmayan bir devlet, devlet değildir. Bu nedenle liste, merkezi yönetimin temel bir aracıdır. - Faizle birlikte para dinamik hale gelir: para olarak gümüş, mücevher olarak gümüşten daha değerlidir çünkü ödünç verildiğinde faiz kazanabilir ve faiz gelirdir. - Bir madeni paranın kim harcarsa harcasın aynı değere sahip olduğu bu evrensel değer fikri önemli bir toplumsal gelişmedir. Madeni paralardan önce, fakir doğduysanız fakir ölürdünüz. Madeni paranın ortaya çıkışı, küçük bir azınlık için sosyal hareketliliğe doğru bir hareketin başlangıcını işaret ediyordu. Eğer sikke edinebiliyorsanız, statü de edinebilirdiniz. - Ticaret ve sikke basımı, erkek meslektaşlarıyla birlikte ticaret yapabilen Lidyalı kadınların statüsünü yükseltmiş gibi görünmektedir. Kadınların nadiren bir metadan daha fazlası olduğu bir dünyada, Lidyalı kadınlar bir kocayı reddetme ve kendi kocalarını seçme hakkına sahipti. Durumu abartmadan (bunların kitlesel kölelikle karakterize edilen toplumlar olduğunu unutmayın), küçük kadın özgürleşmesinin bu ilk işaretleri paranın özgürleştirici gücünü simgelemektedir. - Oeconomicus şimdiye kadar yazılmış ilk ekonomi kitabıdır. Ekonomi sözcüğümüz bu kelimeden gelir, eski Yunancada 'ev' (oikos) ve 'yönetmek' (nemein) sözcüklerinden türemiştir ve kelimesi kelimesine 'ev yönetimi' olarak çevrilebilir. - Homeros'un zamanında tüm büyük sorulara tanrılar cevap veriyordu, ancak M.Ö. 500'lerden itibaren eski Yunanlılar daha sofistike düşünce süreçleri geliştirmeye başlamışlardı. Oldukça kısa bir süre içinde, dünyayı anlamalarına rehberlik etmesi için mitleri ve ilahi kavramları kullanan 'yumuşak düşünceye' güvenmekten, bireysel mantık ve muhakemenin dine ve mitlere meydan okuduğu 'sert düşünceye' geçmişlerdir. Bu, Yunanlıların mitos olarak adlandırdıkları düşünceden logos olarak adlandırdıkları düşünceye geçiştir. Mitos anlatıya dayanıyordu; logos ise mantıksal ve rasyonel analizi gerektiriyordu - ekonominin temeli. Homeros'un zamanı ile Xenophon'un zamanı arasında Yunan zihninde ne değişti? Para ve sikkenin bu değişimle bir ilgisi olabilir mi? - Eğer toplum katı bir kast sistemine dayanıyorsa, yönetmek kolaydır. Terör baskın bir kontrol aracıdır ve kurumlar ve dinler korku ve katı kurallar etrafında şekillenme eğilimindedir. Sosyal statünün bir şekilde hareketli olduğu, paranın aracılık ettiği bir toplumda, rasyonalite duygulara üstün gelir ve zor düşünme kurallara uymaya meydan okur. - Pompei konutları 'lucrum gaudium' ('Kâr bir zevktir') ve 'salve lucrum' ('Selam, kâr!') diye haykırır. - Sıradan vatandaş ticaretin dönüştürücü gücünü anlamıştı. Aslında ticaret sözcüğümüz Romalıların 'com Merx' ya da 'Mercury ile' deyiminden birebir çevrilebilir ve Merx ile Romalılar kendilerini ve imparatorluklarını dönüştüreceklerdi. - Para kışkırtıcı bir enerjidir ve en devrimci özelliklerinden biri de sosyal ilerlemeyi destekleme yeteneğidir. Ayrıcalıklı insanlar bunu anlar ve bundan korkarlar. - Para tarihçisi Peter Spufford, Hıristiyanlığın yayılması ile sikkenin yayılmasının sadece tesadüfi olmadığını ikna edici bir şekilde savunmaktadır.8 Her ikisi de merkezileştirici güçlerdi. Hıristiyanlıktaki tek tanrı, yeryüzünde tanrıyı temsil eden tek hükümdar ve kralın dünyevi egemenliğini pekiştiren resmi olarak basılmış tek sikke (üzerinde kralın başı olan) fikirleri, birbirine sıkı sıkıya bağlı bir güç üçlüsünde bir araya geldi: dünyevi, göksel ve finansal. - Nüfus arttıkça ve insanlar hareket halindeyken, yeni gelen şehir sakinlerinin kendilerini ayırt etmek için soyadlarına ihtiyaçları vardı. Artık Nottingham'dan John olmak yeterli değildi, çünkü Nottingham'dan bir sürü John vardı. Kariyerlere bağlı soyadları sorunu çözdü. Zanaat atölyelerinde mükemmelleştirilen meslekler ustadan çırağa, yani çoğu zaman babadan oğula geçiyordu. Bir anlamda zanaat kişiyi tanımlıyor ya da en azından ayırt ediyordu ve İngiltere'de Bowyer (yay yapan adam), Fletcher (ok yapan adam, Fransızca/Normanca ok anlamına gelen flech kelimesinden) ve Stringer (yayların tellerini yapan adam) gibi popüler soyadlarının ortaya çıktığını gördük. - İngilizcede en yaygın soyadı olan Smith soyadı, sabanlar için metal işçiliğine olan talep nedeniyle her yerde yaygınlaşmıştır. İsimlerin çoğalmasının ekonomisi oldukça basittir. Yerel demircinin güvenilir bir iş ve gelir akışı vardı ve bu nedenle demircinin çocukları daha iyi besleniyor ve daha fazla çocuk sahibi olmak için daha fazla hayatta kalıyorlardı. Bu da demirci olmaya devam edecek daha fazla köylü çırağın ilgisini çekmiştir. Demirci esnafının demirci ocağı, körük ve demir işçiliği becerileriyle çoğalması, Kovac soyadının (ve varyasyonlarının) birçok Slav dilinde, Almanca'da Schmidt, Fransızca'da Forges, Portekizce ve İspanyolca'da Ferrera, İrlandaca'da MacGowan vb. popüler olmasına da yol açtı. - Bu yeni düşünme biçiminin temelini oluşturan sıfır kavramı, Arapların büyük sayılarla saymasına, pozitif ve negatif sayılarla bilançoları zihinsel olarak tasarlamasına ve sekizinci yüzyıl Arap matematikçisi el-Harezmi'den türetilen inanılmaz bir araç olan cebiri kullanmasına olanak sağladı.1 Bu avantajlar Arapları Avrupalı rakiplerinden farklı bir ticari zemine oturttu. Avrupalı tüccarlar Roma döneminden beri değişmeyen bir teknoloji olan hantal abaküse güvenirken, Araplar bir miktar hurma, incir veya kuru üzümü bir miktar buğday, mısır veya hindistan cevizi cinsinden ifade etmelerini sağlayan olağanüstü bir zihinsel çeviklik sergilediler. İskenderiye ve Kıbrıs gibi yerlerden gelen çeşitli sikkeleri kabul ediyor ve yerel Sicilya para birimi olan follaro ile para üstü veriyorlardı. Avrupalılar para ile uğraşıyorlardı. Araplar ise finansla uğraşıyordu. - Araplar yedinci yüzyılda büyük Pers İmparatorluğu'nu fethettiklerinde, Perslerin daha doğudan ödünç aldıkları, bir, on ve yüzleri temsil eden Hindu rakamlarını öğrendiler. Arap matematikçiler bu büyülü teknolojiyi benimsediler. Araplar sıfıra Sanskritçe'de 'boşluk' anlamına gelen shunya'dan türetilen sifr ya da as-sifr adını verdiler. Modern Fransızcada chiffre rakam anlamına gelir. İbranice'de sıfır sifra'dır. Bu bulaşıcı terminoloji kültürler ve milletler arasında sıçrama yaptıkça, Arapça sifr, Normanların Latinceleştirilmiş dilinde zefirum'a, daha sonra zefiro, zephyr ve zefro'ya dönüşmüş ve nihayetinde modern İngilizcede sıfıra dönüşmüştür. - Yüzyıllar sonra Kemal Atatürk, yeni Türkiye Cumhuriyeti'nin cumhurbaşkanı olarak, dünyaya yeni laik - ve dolayısıyla modern - Türkiye'yi göstermek için Osmanlıların ve Halifeliğin geri kalmış Arap alfabesini Batı'nın modern Latin alfabesi için terk ettiğinde benzer bir şey yapacaktı. Atatürk için alfabeyi değiştirmek, parçalanmakta olan eski Osmanlı İmparatorluğu'ndan oldukça görünür ve pratik bir kopuş anlamına geliyordu. Sicilya'nın reformcu Normanları için de bu rakamların kullanılmaya başlanması aynı derecede güçlü bir işaretti. Arap rakamları geleceği temsil ediyordu; karmaşık olmayan numaralandırma sistemiyle Roma dünyası çok eskiydi. - Sümerler binlerce yıl önce faiz oranlarını ortaya koymuşlardı, ancak Fibonacci bu teoriyi hesaplanması kolay cebirsel terimlerle ortaya koyarak paranın zaman değerini daha erişilebilir hale getirdi. Fibonacci'nin açıklığı bu fikirleri hem tüccar sınıfına hem de bankacılık sınıfına getirdi. - Tanrı korkusu olan Floransalılar başlangıçta Arap rakamlarını yasakladılar, ancak baskı nadiren işe yarar, özellikle de yeni bir teknoloji insanların hayal gücünü ele geçiriyorsa. Güçlü bir teknolojiyi durdurmak imkansızdır. Daha da önemlisi, insanların para kazanmasını sağlayan güçlü bir teknolojiyi durdurmak imkansızdır. - Floransa'nın küçük bir taşra kasabasından Boccaccio'nun ve daha sonra Brunelleschi, Leonardo ve Galileo'nun şehrine dönüşümü - Rönesans'ın beşiği ve olağanüstü sanatsal, entelektüel ve siyasi dinamizmin dayanak noktası - yoğun bir finansal ve sivil yenilik dönemiyle şekillenmiştir. Örnek bir devlet, bir ticaret, öğrenim, güzellik ve demokrasi merkezi olan Floransa, türünün ilk örnekleri arasında yer alan bir tüccar kentiydi. Floransa, unvanlar, şövalyeler ya da ilahi hak veya aristokratik ayrıcalıkla yöneten derebeyleri etrafında örgütlenmek yerine, para ile örgütleniyordu. - Dante'ye göre kalpazan korkunç bir suçluydu çünkü para biriminin altını oyarak, temeli mali ve finansal dürüstlüğe dayanan hükümetin de altını oyuyordu. Kalpazan sadece para birimine zarar vermekle kalmıyor, cumhuriyetin varlığını da tehdit ediyordu. - Savaş lordlarının ve rahiplerin otoritesi, itaat, emir komuta hatları ve papa ya da kral gibi 'Büyük Adam' etrafında faaliyet gösteren bir iktidar mahkemesi tarafından yapılandırılmış bir örgütsel sistemdeki uygulama ya da gelenekten kaynaklanıyordu. Ancak kaynaklar yalnızca Büyük Adam ve yandaşlarını tatmin etmek amacıyla harcanırsa boşa harcanmış olur. Herkes Büyük Adam'a boyun eğdiğinde, gözden düşmek en iyi ihtimalle zarar verici, en kötü ihtimalle de ölümcüldür. Dikey hiyerarşiler içinde muhalefet tehlikelidir, ancak muhalefet olmadan yenilik nereden gelir? Eğer herkes uyum sağlarsa, nasıl daha iyi olabiliriz, işleri yapmanın yeni yollarını nasıl ortaya koyabiliriz ve eğer yıkıcılığı ödüllendirmezsek, nasıl ilerleyebiliriz? Dikey hiyerarşiler sağlam görünebilir, ancak kırılgandırlar. - Ağlar zayıf bağların gücünden faydalanır. Bir ağın bağları çok güçlüyse - katı dinler, yoğun yerelcilik, inatçı milliyetçilik ya da ailelerde olduğu gibi - bu ağlar kısıtlanır. Paranın aracılık ettiği ticaret ağları daha esnektir çünkü para nihai zayıf bağdır, bizi dışlayıcı olmayan bir şekilde bir araya getirir; para herkes tarafından kullanılır. Ve ne kadar çok kişi kullanırsa, o kadar güçlü, ancak mutlak bağlar o kadar zayıf olur. Bir ağ kurucu olarak görüldüğünde, paranın gücü muazzam hale gelir. - Floransa'da modern bankacılığın doğuşunun üç kaynağı vardı: rehincilik, sarraflık ve tüccar bankacılığı. Floransalı rehinciler çok çeşitli malların teminatı karşılığında borç para verirlerdi. Bu arada sarraflar panayırlarda ve pazarlarda takılır, bir tezgahın üzerine sikke kutuları dizer - İtalyanca'da banco (banka kelimesinin kökeni buradan gelir) - ve ağırlıkları belirlemek için terazi kullanarak sikke alıp satarlardı. - Zenginlik geleceği mümkün kılar; yoksulluk ise onu yok eder. On dördüncü yüzyılın sonlarında ve on beşinci yüzyılın başlarında olduğu gibi bugün de böyledir. - Matbaa aynı zamanda ekonomiye üçüncü bir temel üretim faktörü kazandırdı: sermaye. İşçilerin üretkenliğini derinden etkileyen, tüm kapitalizmin kaynağı olan işçi başına karlılığı artıran bir makinenin ilk örneklerinden biriydi. Kitaplar aynı zamanda emeği alın terinden beceriye dönüştürerek, işçilerin vasıflı ve vasıfsız endüstriyel emek arasında farklılaşma sürecini başlattı. Bu iki gelişmenin de -kapitalizm ve vasıflı emek- önümüzdeki yüzyıllarda toplum ve siyaset üzerinde derin etkileri olacaktı. - Para da hiyerarşinin alt basamaklarında rol oynadı. Luther kurtuluş için bağış satın almaktan daha ucuz bir yol bulmuştu. İyi bir yaşam sürerek, kurtulmuş olan kişi hoşgörü için ödenen vergiden kaçınabilir ve yine de aynı sonucu garanti edebilirdi. Neredeyse Protestanlığın bir vergiden kaçınma stratejisi olduğunu söyleyebilirdiniz! - İsyancı din, Hıristiyanlığın eski biçimlerinden bir başka temel şekilde kopuş oluşturuyordu: Protestanlık sıkı çalışma, iyi işler yapma ve girişimde bulunma yoluyla para kazanmayı kutluyordu. Protestanlığın radikal markası olan Kalvinistler için zengin olmak ve servet biriktirmek, cennette önceden belirlenmiş yerinizin dünyevi işaretleriydi. Bu yorum para, zenginlik ve yoksulluk hakkındaki geleneksel Hıristiyan düşüncesini ters yüz etti. Artık paranın bir dini olduğu söylenebilirdi. - Almanya'da kentler birbiri ardına Protestan oldu ve matbaa çok önemli bir rol oynadı. En az bir matbaası olan şehirlerin Protestanlığa geçme olasılığı olmayanlara göre daha yüksekken, birden fazla rakip matbaası olan şehirlerin Protestanlığa geçme olasılığı daha da yüksekti. - İyi dedikoduyu yenmek zordur. Dedikodu masum olabileceği gibi tehlikeli de olabilir - ve çoğumuz bunu severiz. Aristoteles'in de gözlemlediği gibi bizler sosyal yaratıklarız. Ekonomi ve finansta dedikodunun etkisini hafife alırız, özellikle de kalabalık söylentiler ve bir şeyleri kaçırma korkusuyla coştuğunda. İş döngüsü, iyimserlik ve kötümserlik arasında gidip gelen insan doğasının kolektif ifadesinden başka bir şey değildir; birlikte başımız döner, birlikte depresyona gireriz. - Louis'nin maliye bakanı Jean Colbert, vergilendirme sanatını 'kazdan en az tıslamayla en fazla tüyü koparmak' olarak tanımlamıştır. - Tüm kağıt para birimlerinin kat ettiği yol aynıdır: kuşkudan inandırıcılığa, alışkanlığa, hiç farklı oldu mu? - İngilizler geldiğinde Hindistan'ın GSYH'si dünyanın toplam küresel gelirinin yüzde 30'una yakındı, ancak onlar gittiğinde Hindistan'ın GSYH'si dünya gelirinin yüzde 3'ünden daha azına düşmüştü. - Para bu yeni dünyanın hem yakıtı hem de hakemiydi. Eğer bir ürün ya da şirket para kazanıyorsa, hayatta kalıyordu. Aslında kâr olarak para, evrimsel ekonominin dünyaya yeni bir ürünün kazanan olup olmadığını söyleme yoludur. Yirminci yüzyıl politik ekonomisti Joseph Schumpeter'in sözleriyle henüz tanımlanmamış olsa da, on dokuzuncu yüzyılın büyük ekonomik yükselişi 'yaratıcı yıkım fırtınaları' ya da Keynes'in deyimiyle 'hayvani güdüler' tarafından yönlendirilmiştir. Ekonomi statik, mekanik ya da modellenebilir değildir. Canlıdır ve evrim geçirir. - Film versiyonunda Dorothy'nin ayakkabıları kırmızı olmasına rağmen, filmin uyarlandığı romanda ayakkabıları gümüş rengindedir. Kansas'a dönmek için Dorothy'nin gümüş ayakkabılarının topuklarını birbirine vurması yeterlidir. Para stokuna gümüş ekleyerek sorunlarını çözme gücü her zaman oradaydı. - 1937'de, Roosevelt'in travma geçiren ABD'yi Altın Standardından çıkarmasından sadece bir yıl sonra, Walt Disney'in ilk uzun metrajlı filmi Pamuk Prenses ve Yedi Cüceler'in başarısı, masalların ve çocukların masallarının sinemaya uyarlanmasının başarılı olabileceğini gösterdi. Bunalım Amerika'sının hayal gücüne ihtiyacı vardı ve MGM Stüdyoları Baum'un çocuk fantezilerinin haklarını satın aldı. - Sonraki on yıllar boyunca sayısız Amerikalı aile her Noel günü filmi izledi ve Judy Garland ile birlikte 'Over the Rainbow' şarkısını söyledi. Kaç kişi Altın Standardı ve para politikaları hakkında şarkı söylediklerini biliyordu? Bunu uyduramazdınız. - Makine mühendisliği kadar finans mühendisliği de dünyanın önünü açtı. - Uluslararası kapitalizmin baş belası Karl Marx, uzun yıllar bir finans gazetesi olan New York Daily Tribune'de çalışmış, Das Kapital'de finansı yerden yere vururken ticaretten elde ettiği gelirle cebini doldurmuştu. - Ancak Ulysses'i yazan zihin aynı zamanda İrlanda'nın ilk sinemasını açan zihindi. Joyce İrlanda'da bir projeksiyon cihazının fiyatı üzerinde pazarlık yaparken, Dublinliler'i yayınlatmaya çalışıyor, Nora'ya o kötü şöhretli açık mektupları yazıyor ve Mary Caddesi'nde dolaşarak Ulysses'in konusunu ve karakterleri Blazes Boylan, Buck Mulligan ve Molly ile Leopold Bloom'u hayal ediyordu. - Sanatçı Joyce'un aynı zamanda girişimci Joyce olması bizi şaşırtmamalı. Sanatçılar ve girişimciler benzer bakış açılarıyla kutsanmışlardır; sanat yapan zihinler aynı zamanda iş yaratan zihinlerdir. Bazen sanatçılar bu benzerliği göremezler; paranın kötü, yoksulluğun asil, sanatçının etkileyici ve özgür, iş adamının ise sıkıcı ve muhafazakâr olduğuna dair hatalı bir dünya görüşüyle eğitilmişlerdir. Aslında hem sanatçı hem de girişimci, başkalarının sınırlamaları gördüğü yerde olasılıkları görür ve daha önce hayal edilmemiş olanı hayata geçirir. Hem sanatçı hem de girişimci, tehlikenin kamusal sahnesinde performans sergileyerek oyunda deriye sahiptir. Yaratıcı - iş insanı ya da sanatçı - güçlü fikirlere sahiptir ve fikirlerinin duyulması için kalabalığın alayını göze alacak kadar cesurdur. Başarı ancak çaba gösterildikten sonra gelebilir ve bu da onların tüm varlığını doğası gereği istikrarsız hale getirir. Hem girişimci hem de sanatçı için başarısızlık acımasız olabilir ve başarı genellikle gelecekteki hayal kırıklığının başlangıcıdır. Ancak her ikisi de kendini ifade etme güdüsüyle hareket eder; bu bağımsız, bazen mantıksız, çoğu zaman zor türlerin DNA'sında vardır. Hem sanatçı hem de girişimci bir patron, bir maaş ya da bir sigorta primi tarafından zincire vurulduğunda boğulabilir. - Tutkulu insanlar tutku projelerini gerçekleştirirler. Psikolojik bir perspektiften bakıldığında, girişimci ve sanatçı yeniyi yaratmak için aynı dürtülerle hareket eder; sosyolojik bir perspektiften bakıldığında ise, genellikle şu ya da bu şekilde muhalif olan bu insanları ödüllendiren bir toplum gelişecek olan toplumdur. - Liberal demokrasiler, her ne kadar kusurlu olsalar da, yaratıcı ekosistemin gelişmesini teşvik eden türden toplumlardır. Genel olarak liyakate dayanan bu yerler, kalıtsal unvanınızdan ziyade kendi zekanız sayesinde sosyal ilerleme imkanı sunan yerlerdir. Çeşitliliği kucaklayan hoşgörülü toplumlar, muhaliflerin şanslarını denemelerine izin verir ve dogma yerine sorgulamayı yücelttikleri için sürekli bir çalkantı hali yaşama eğilimindedirler. - Paraya tutunursanız her şeyinizi kaybedersiniz. Harcarsanız en azından iyi vakit geçirmiş olursunuz. Para alıp satan ve kitlesel yoksullaşma karşısında zenginleşen yeni bir spekülatör sınıfı ortaya çıktı. Bir Berlin gazetesi şöyle diyordu: “Yeni zenginlerin savurganlığı, borsadaki hızlı kumar, kulüpler, zevk düşkünlüğü, spekülasyonlar, büyük miktarda kaçakçılık, kalpazanlık, zamanımızın bir portresidir. - En tepedekiler ve en alttakiler kaostan en az etkilenirken, toplumun siyasi dayanağı olan ortadakiler en çok acı çeken kesim oldu. Hiperenflasyonun ardından insanlar suçlayacak birilerini arayacaktı - bu her zaman güçlü bir siyasi zorunluluk olmuştur. - Bir anlamda, yönetilebilir küçük ölçekli enflasyon, günah çıkarmanın günah için yaptığı şeyi borç için yapar: arada sırada biraz bağışlanma. Eğer borç alırsanız, enflasyon borcunuzu geri ödemeyi kolaylaştırır, diyelim ki daha yumuşak, Katolik bir seçenek sunar. Altına bağlı bir para birimindeki deflasyon, borçluları acımasızca cezalandırır ve bunun aksine, borca karşı daha köktenci, hesaplaşma günü yaklaşımı olarak görülebilir. - Para bizi motive eden ve heyecanlandıran bir servet deposudur. İnsan davranışlarını güçlendirir, coşku, umut ve iyimserlik gibi özelliklerin yanı sıra açgözlülük, kıskançlık ve gururu da ön plana çıkarır. Paranın en önemli özelliği budur - para insan davranışlarını, insan davranışları da parayı değiştirir. - Donald Trump ve Brexit, diğer şeylerin yanı sıra, niceliksel küçülmenin siyasi çocuklarıdır - her iki nativist hareket de 'geride kalanlar' ile uyumludur ve servet eşitsizliği tarafından beslenmektedir. Popülizm, popülizmin düşman olarak gördüğü elit kesim tarafından yaratılan merkez bankalarında doğmuştur.