Bu makaleyi 2018'de [blogumda](https://www.orhon.org/2021/08/05/iyiligi-tokenize-edebilir-miyiz-2/) yazmışım. Farklı olayların zamanları kesiştiğinde ortaya değişik bakış açıları çıkabiliyor. Şu an ormanlar yanarken Fenerbahçe’nin token haberini gördüğümde de aklıma bu soru geldi: iyiliği tokena çevirmek mümkün olabilir mi? Bu sayede insanları daha fazla fedakar davranışa teşvik edebilir miyiz? En azından denemeye değer. Evet, iktisat teorilerine göre bizler rasyonel, bencil, faydasını minimum maliyetle maksimize etmeye çalışanlar bireyleriz. Neyse ki davranışsal iktisat gibi alanlar ile zaten gerçek olmadığını bildiğimiz bu görüşleri çürütebiliyoruz, birçoğumuz özünde iyilik yapmaktan haz duyan ve toplumda karşılık beklemeden bu davranışları sergilemeye meyilli bireyleriz. Bazen ufak dürtmeler gerekebiliyor tabii. Diğer taraftan gelişen bir kripto para ekosistemi ve blokzincir kavramı var. Belki ilk dönemlerdeki gibi devrim diye dolaşmıyor herkes ama potansiyeline ulaşmadığını düşünüyorum. Ezberledik biraz da, blokzincir şeffaf, blokzincir hızlı, blokzincir doğrulanabilir. Eğer biz iyilik yaptığımıza emin olmak istiyorsak neden blokzinciri kullanmayalım? Eğer süreçleri daha hızlı hale getirebilecekse neden benimsemeyelim? Olası maliyetleri faydalarından fazla olabilir mi? Token kelimesini duyup da tam bilmeyenler için hemen özet geçelim. Belirli bir değeri veya kullanım amacını ifade eden “kripto para birimi” bu. Meşhur NFTler de bu grupta aslında, sanat eserlerinin vb. bağlandığı tokenlar. Para olma niyetinden çok bir değer, sahiplik ifade etme aracı. Binance’in kendi ağı BSC’de veya Ethereum platformu olan ERC-20’de yer alıyorlar genellikle. Jeton olarak nitelendirebileceğimiz bu şeyler kripto paralardan farklı. Çok daha geniş kullanım amaçlarına hizmet edebiliyorlar. Tabii ki fiziksel bir metayı (altını, gümüşü vb.) kolayca tokenize edebilirsiniz, hisse senedi vb. değerleri de. İşler soyutlaştıkça biraz daha karmaşık hale geliyor. Peki STK’lar, bağış toplayan kurumlar bu tür yaklaşımları benimserse neler daha iyi olabilir? **Güven ve Şeffaflık:** Bir fon transferi sağladığınız anda nereye ulaştığının, neye harcandığının değiştirilemez bir kaydının oluştuğunu düşünün. Doğrulama mekanizmaları tatmin edici düzeyde çalışırsa bağışların yönlendirilmesi için bir devrim olacaktır. **Hız:** Bankacılık sistemi artık FAST vb. yollarla eskiye nazaran daha hızlı. Ne var ki yurtdışından bağış yapmak isteyenler için bu yöntem çok cazip olabilir. Yurtdışından gelen bağış miktarı fazla ise burada çevrilip kur oynaklığı riski minimize edilebilir. **Seçenek Sunma**: Tek bir ağda fon toplanırken nereye ne kadar yollamak istediğinizi veya toplanan genel amaçlı fonların ihtiyaç anında nerelere nasıl aktarıldığını takip edebileceğinizi bilmek güvene katkı sağlayacaktır. İlerisi için motivasyon. **Daha Az Süreç:** Bürokratik süreçler bazen gerekli olabilir ama bir kriz anında kendi kendini doğrulayabilen bir sistem çok daha hızlı ve verimli olacaktır. Sorgulanabilir ve şeffaf şekilde geri dönüşü yazılım sağlar. Tabii ki riskler de beraberinde gelecek; **Denetim:** Evet, kanuni düzenleme kısmı zor. Hayır, kripto paralar suç gelirlerinin aklanmasında şimdi de geleneksel bankacılık sisteminden fazla kullanılmıyor. Düzenleme kısmı tartışmalı, ama şeffaf bir şekilde kaynakların yönlendirilmesi bu kısmı kolaylaştırabilir. **Oynaklık:** Aslında burada bir yatırımdan çok iyilikten ve bir şeyleri geri beklememekten söz ediyoruz. Sabit fiyatlı token çözüm olarak benimsenebilir. **Teknolojik İhtiyaçlar:** Bu adaptasyon süreci hem teknolojiyle arası olmayan bireylerin sürece dahil edilmesi, hem de altyapının güncel ve işler tutulması için belirli kaynak tahsisi anlamına gelecektir. Ödeme yöntemlerinin adaptasyonu, veri güvenliği gibi faktörler de dikkat edilmesi gereken ayrı başlıklar olarak değerlendirilebilir. **İktisatçılar ne derse desin, insanlar iyilik yapmak istiyor. Bir ağın içinde olduğunu bilmek, toplumsal bir inisiyatife ait olmak, dikilen bir fidanın binlerce ağaç arasında on yıllar boyu büyürken benzersiz bir sahiplik kodunun sırf sizde olması ve takip edilebilmesi, belki bir sertifika, belki de sadece bir QR kodu insanları harekete geçirmek için gerekli motivasyon, gerekli dürtme anlamına gelebilir.**